BM Dünya Meteoroloji Örgütü: 2023 yılında neredeyse tüm Avrupa'da sıcaklığa bağlı ölümler arttı

BM meteoroloji ajansı Pazartesi günü yaptığı açıklamada, iklim değişikliği şoklarının 2023 yılında Avrupa'da yaygın sel ve şiddetli sıcak hava dalgaları ile milyonlarca insanın rekor düzeyde zorluklarla karşı karşıya kalmasına neden olduğunu ve bunun ülkelerin öncelikli olarak uyum sağlaması gereken yeni bir normal olduğunu söyledi.

BM Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve Copernicus İklim Değişikliği Servisi tarafından ortaklaşa yayınlanan yeni veriler, seçilen veri setine bağlı olarak 2023'ün Avrupa'da kaydedilen en sıcak veya ikinci en sıcak yıl olduğu yönündeki korkuları doğruladı.

Pratik anlamda bu durum, Avrupa genelinde "aşırı sıcak stresi" yaşanan gün sayısının rekor düzeye ulaşmasına ve kıtada "güçlü sıcak stresi" yaşanan gün sayısında "artan bir eğilim" görülmesine yol açıyor.

WMO, "2023, veri setine bağlı olarak kayıtlardaki en sıcak veya ikinci en sıcak yıl oldu" dedi. "Isıya bağlı ölümler son 20 yılda yaklaşık yüzde 30 arttı ve izlenen Avrupa bölgelerinin yüzde 94'ünde ısıya bağlı ölümlerin arttığı tahmin ediliyor" dedi.

Somut olarak, 2023 Avrupa İklim Durumu raporu, aşırı hava ve iklim olaylarının neden olduğu "olumsuz sağlık etkilerinin" sayısında bir artış olduğunu gösteriyor.

WMO, bulguların Avrupa'nın ötesinde artan daha geniş iklim değişikliği şoklarını yansıttığını, ancak kıtanın en hızlı ısınan kıta olması nedeniyle özellikle önemli olduğunu söyledi.

"İklim krizi neslimizin en büyük sorun" diyen WMO Genel Sekreteri Celeste Saulo, "İklim eyleminin maliyeti yüksek görünebilir ancak eylemsizliğin maliyeti çok daha yüksektir. Bu raporun da gösterdiği gibi, toplumun yararına çözümler sunmak için bilimden yararlanmamız gerekiyor" ifadesi kullandı.

On yıl öncesini takip eden araştırmacılar, halkın ve bazı sağlık çalışanlarının da sıcak bitkinliğinin tehlikeleri konusunda "düşük risk algısına" sahip olduğunu tespit etti. Buna karşı, WMO'nun Bölgesel İklim Merkezi'nin İklim İzleme gibi erken uyarı sistemleri, yaklaşan aşırı hava olaylarına karşı farkındalığı artırmak ve hazırlıklı olmayı teşvik etmek için tasarlanmış bulunuyor.

BM ajansına göre, Avrupa'da kara sıcaklıkları 2023 yılında, kayıtlara geçen en sıcak Eylül ayı da dahil olmak üzere, yılın 11 ayı boyunca ortalamanın üzerinde seyretti. 

WMO'nun hava durumu raporuna göre, yağışlar da ortalamanın yüzde yedi üzerindeydi ve Avrupa nehirleri Aralık ayında rekor seviyelerde aktı ve nehir ağının neredeyse dörtte birinde "olağanüstü yüksek" akış görüldü. 

Bu da 2023 yılı boyunca Avrupa nehir ağının üçte birinde "yüksek" taşkın eşiklerinin aşıldığı, yedide birinde ise "şiddetli" taşkın eşiklerinin aşıldığı anlamına geliyordu.

'Aşırı ötesi' deniz sıcaklığı artışı

Avrupa çevresindeki rekor deniz yüzeyi sıcaklıkları da karadaki derin endişe verici ısınma eğilimini yansıtmış ve Haziran ayında İrlanda'nın batısını ve Birleşik Krallık’ı çevreleyen Atlantik Okyanusunda endişe verici bir "deniz sıcak dalgası" yaşanmış bulunuyor. WMO, deniz yüzeyi sıcaklıklarının ortalamanın 5 santigrat derece üzerinde seyrettiği bu olayın "aşırı" ve bazı bölgelerde "aşırı ötesi" olarak sınıflandırıldığını belirtti.

WMO, "Bir bütün olarak yıl boyunca, Avrupa'daki okyanus için ortalama deniz yüzeyi sıcaklığı kayıtlardaki en sıcak sıcaklıktı" dedi. "Akdeniz'in bazı bölgeleri ve kuzeydoğu Atlantik Okyanusu kayıtlara geçen en yüksek yıllık ortalama deniz yüzeyi sıcaklığını gördü" dedi.

Sürdürülebilirlik ve iklim değişikliği şoklarına karşı dayanıklılığa odaklanan BM ajansı raporu, Avrupa'da yenilenebilir teknoloji kullanılarak elektrik üretiminde rekor bir artış olduğunun altını çizdi.

Bu durum, Ekim-Aralık ayları arasında normalin üzerinde gerçekleşen fırtına faaliyetleriyle bağlantılı olup, ortalamanın üzerinde rüzgâr enerjisi üretimine ulaşılmasını sağladı. Ayrıca, ortalamanın üzerinde yağış ve nehir akışı ile bağlantılı olarak, 2023 yılında Avrupa'nın büyük bölümünde ortalamanın üzerinde hidroelektrik enerji üretimi de önemliydi.

Öte yandan, güneş panellerinden elektrik üretimi kuzeybatı ve orta Avrupa'da ortalamanın altında, güneybatı Avrupa, güney Avrupa ve İskandinavya'da ise ortalamanın üzerinde gerçekleşti.

Daha az kar günü

WMO'nun İklim Durumu güncellemesi, Avrupa'nın büyük bölümünde, özellikle orta Avrupa ve Alpler'de kış ve ilkbahar boyunca ortalamadan daha az karlı gün yaşandığına dair şüpheleri de doğruladı.

Bu durum Alpler'de "istisnai" buzul buzu kaybına yol açmış, sıcak hava dalgalarının neden olduğu güçlü yaz erimesi ile daha da kötüleşmiş ve buzullar 2022 ve 2023 yıllarında kalan hacimlerinin yaklaşık %10'unu kaybetmiş bulunuyor.

Arktik şok

2023 yılı verileri kutuplarla ilgili endişeleri pek gidermedi ve Kuzey Kutbu sıcaklıkları kayıtlara geçen en sıcak altıncı sıcaklık oldu. Kuzey Kutbu karası için ise 2022'nin hemen ardından en sıcak beşinci yıl oldu. Kuzey Kutbu karası için kaydedilen en sıcak beş yılın tamamı 2016'dan bu yana gerçekleşmiş bulunuyor.

Kuzey Kutbu deniz buzu 2023 yılının büyük bölümünde ortalamanın altında kaldı. Mart ayında yıllık en yüksek seviyesine ulaşan aylık kapsam, ortalamanın %4 altında kalarak kayıtlara geçen en düşük beşinci değer oldu. Eylül ayındaki yıllık minimum seviyesinde, aylık kapsam ortalamanın %18 altında kalarak en düşük altıncı sırada yer aldı.

Alt Arktik ve Arktik bölgelerden kaynaklanan toplam orman yangını karbon emisyonları kayıtlara geçen en yüksek ikinci değer oldu. Yüksek enlemlerdeki orman yangınlarının çoğu Mayıs ve Eylül ayları arasında Kanada'da meydana geldi.