RÖPORTAJ: Yapay zekâ uzmanı Afrika'da 'dijital sömürgeleştirme' konusunda uyardı

Yapay zekâ (YZ), tarımdan sağlık sektörüne kadar Afrika'daki bazı büyük sorunların çözümüne yardımcı olmak için olgunlaşmış durumda, ancak Senegalli Uzman Seydina Moussa Ndiaye, yabancı şirketlerin yerel aktörleri dahil etmeden Afrika verilerinden beslenmeye devam etmesi halinde, bu yeni teknoloji tarafından kıtanın yeni bir "sömürgeleştirme" ile karşı karşıya kalabileceği uyarıda bulunuyor.

BM'nin makine öğrenimi konusundaki yeni danışma organının 38 üyesinden biri olan Ndiaye, Senegal'in yükseköğretimdeki dijital dönüşümüne yardımcı olma, Pan-Afrika Yapay Zekâ Stratejisi'nin hazırlanmasında Afrika Birliği'ne uzman olarak hizmet etme ve Yapay Zeka Küresel Ortaklığı'na (GPAI) katkıda bulunma deneyimlerine dayanarak önümüzdeki manzara hakkında UN News'e (BM Haber Dairesi) konuştu.

BM Haber Dairesi: Yapay zeka Afrika'ya nasıl yardımcı olabilir?

Seydina Moussa Ndiaye: Yapay zekâ için özel bir stratejiye sahip olmaya başlayan birkaç Afrika ülkesi var. Bununla birlikte, yakında yayınlanacak olan ve kıtasal bir yapay zekâ geliştirme vizyonu içeren bir pan-Afrika stratejisi var.

Yeni girişimler kuran gençler giderek daha fazla bu konuya ilgi duyuyor ve yapay zekâ alanında bilgi sahibi olmak için gerçek bir susuzluk çekiyorlar. Bu artan ilgi uluslararası yardımla hızlandırılabilir.

Bununla birlikte, bazı alanlarda bir duvar var ve yapay zekâ aslında tarım da dahil olmak üzere belirli sorunları çözmek için kullanılabilir. Sağlık sektöründe, YZ aslında pek çok sorunu, özellikle de personel eksikliği sorununu çözebilir.

Çok önemli olan diğer bir unsur da kültürel kimliğin geliştirilmesidir. Afrika, kendini dünyaya kabul ettirememiş bir kültürel kimliğe sahip bir kıta olarak görülmüştür. Yapay zekanın gelişmesiyle birlikte bu kanalı kullanarak Afrika kültürel kimliklerinin daha iyi tanınmasını ve daha iyi değerlendirilmesini sağlayabiliriz.

BM Haber: Yapay zekanın Afrika'yı tehdit eden olumsuz yanları var mı?

Seydina Moussa Ndiaye: Benim için en büyük tehdit sömürgeleştirme. Yapay zekâ alanında kendi çözümlerini kıta genelinde dayatacak ve yerel çözümler üretmeye yer bırakmayacak büyük çok uluslu şirketlerle karşı karşıya kalabiliriz.

Şu anda Afrika'da üretilen verilerin çoğu, altyapısı kıta dışında geliştirilen ve çoğu Afrikalı YZ uzmanının da faaliyet gösterdiği çok uluslu şirketlere ait. Bu Afrikalı yeteneklerin kaybı demek.

Dikkate alınması gereken bir diğer önemli unsur ise dördüncü sanayi devrimi bağlamıdır. Yapay zekanın gücü biyo-teknoloji veya teknolojideki ilerlemelerle birleştirilerek kullanılabilir ve Afrika tüm bu yeni çözümlerin gerçekten test edildiği yer olabilir.

Eğer denetlenmezse, geliştirdiğimiz çipler ve hatta entegre biyo-teknoloji unsurlarıyla insanlar üzerinde yapılacak testlerle karşı karşıya kalabiliriz. Bunlar gerçekten iyi hâkim olmadığımız teknolojiler. Mevzuat açısından, dikkate alınmayan bazı hususlar var. Fikirlerin uygulanmasına yönelik çerçeve ve mevcut düzenlemeler etkili değil.

Somut anlamda, bu tür şeyleri kontrol etmediğinizde, kimsenin haberi olmadan gerçekleşebilir. Afrika yeni çözümleri test etmek için kobay olarak kullanabilir ve bu kıta için çok büyük bir tehdit olabilir.

BM Haber: BM'nin yeni yapay zekâ danışma grubunun bu sorunları masaya yatırmanızı sağlayacak bir platform olacağını düşünüyor musunuz?

Seydina Moussa Ndiaye: Evet, kesinlikle. Çalışmalarımıza başladık ve gerçekten çok açık. Bunlar uluslararası meseleleri iyi anlayan üst düzey insanlar ve tabu konular yok.

Afrika'nın sesinin grupta temsil edilmesi önemli. Uluslararası bilimsel iş birliği güçlenecek ve sadece büyük güçlerle sınırlı kalmayacak. Uluslararası düzeyde herkesi kapsar ve en az gelişmiş ülkelere de yardımcı olur.

Şu anda gerçek bir uçurum var ve bu çözülmezse eşitsizliklerin artma riskiyle karşı karşıyayız.