Guterres'den Mavi Gökyüzü için harekete geçme çağrısı

BM Genel Sekreteri António Guterres, 7 Eylül Mavi Gökyüzü için Temiz Hava Uluslararası Günü vesilesiyle, giderek kötüleşen hava kirliliğine ilişkin "küresel acil durum "un ele alınması için uluslararası işbirliğinin arttırılması yönünde güçlü bir çağrıda bulundu.

Havadaki kirleticiler en önemli çevresel sağlık risklerinden birini oluşturuyor. BM Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, dünya nüfusunun yüzde 99'u kirli hava solumakta ve bu durum düşük ve orta gelirli ülkelerde çok daha kötü durumda.

Hava kirliliği ile mücadele küresel işbirliği gerektiriyor. Bu yılın teması olan Temiz Hava için Birlikte (Together for Clean Air), hava kirliliğinin azaltılması için daha güçlü uluslararası ortaklıklara, daha fazla yatırıma ve kolektif sorumluluğa duyulan acil ihtiyacı ele alıyor.

Guterres açıklamasında "Küresel sorunlar küresel çözümler gerektirir. Temiz hava için birlikte hareket etmeliyiz," diye vurguladı.

Genel Sekreter "Birlikte, başta kömür olmak üzere fosil yakıtlardan temiz yenilenebilir enerjiye doğru adil ve eşitlikçi bir geçişi hızlandırmalı ve hiç kimsenin geride kalmamasını sağlamalıyız” ifadelerini kullandı.

Hava Kirliliği

Hava kirliliği, atmosferin doğal özelliklerini değiştiren herhangi bir kimyasal, fiziksel veya biyolojik kirletici olarak tanımlanıyor.

Ev tipi ocaklar ve diğer yakıcı cihazlar, arabalar, endüstriyel tesisler ve orman yangınları en yaygın hava kirliliği kaynaklarını oluşturuyor. Hava kirliliği hem dış mekanlarda hem de iç mekanlarda olabiliyor ve her ikisi de insan sağlığını ciddi şekilde etkiliyor.

Özellikle tehlikeli olan kirleticiler arasında karbon monoksit, ozon, nitrojen dioksit ve sülfür dioksit bulunuyor.

Hava kirliliği ayrıca çapı 2.5 mikrometreden (insan saçından daha küçük) daha küçük olan solunabilir partikül madde PM2.5'i de içeriyor.

İnsan gözüyle görünemeyen bu partiküller akciğerlerin derinliklerine nüfuz ederek iltihaplanmaya neden olabildiği gibi, kan dolaşımına dahil olup, kalp ve beyne de zarar verebiliyor.

Sağlığa Etkileri

DSÖ'ye göre, hava kirliliğine maruz kalma felç, kalp ve akciğer hastalıkları, kanser ve diğer rahatsızlıkların riskini önemli ölçüde artırıyor ve yılda 6,7 milyondan fazla erken ölüme yol açıyor.

Hava kirliliği bitkileri de etkiliyor,  mahsullerin verimini düşürüyor, gıda güvenliğini etkiliyor. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğini daha da kötüleştirebiliyor ve ekonomik kalkınmayı yavaşlatarak ülkelerin kalkınma hedeflerine ulaşma kabiliyetlerini sınırlıyor.

BM Çevre Programı (UNEP) tarafından oluşturulan İklim ve Temiz Hava Koalisyonu'nun Başkanı Martina Otto, "Herhangi bir düzeyde hava kirliliğine maruz kalınması, yaşam kalitesini bozan ve bireyler, toplumlarımız ve ekonomilerimiz için maliyetler getiren sağlık etkilerine neden olabilir" dedi.

Otto "Sağlık üzerindeki etkileri erken ölümlerin sayısı ile ifade etme eğilimindeyiz. Ancak günlük yaşam kalitemiz de etkileniyor. Hava kirliliği tüm yaş gruplarını etkiliyor ama en çok etkilenenler kırılganlığı yüksek olanlar" diye belirtti.

Otto, "Hava kirliliğini azaltmak insan sağlığını iyileştirmenin anahtarı olduğu gibi, iklim değişikliği, doğa ve biyolojik çeşitlilik kaybı ile kirlilik ve atıklardan oluşan üçlü gezegensel krizle mücadele etmenin ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşmamıza yardımcı olmanın da anahtarıdır" diye vurguladı.

Akıllı seçimler

Hava kalitesini iyileştirmeye yönelik çözümler yerel bağlamlara ve sektörlere göre değişmektedir.

Bireysel düzeyde, insanlar çevre dostu alışverişler yapmak ve daha temiz ulaşım ve pişirme yöntemleri kullanmak gibi temiz havayı destekleyen kararlar alarak değişimi başlatabilirler.

İşletmeler ve şirketler, hava kalitesini kurumsal sosyal sorumluluk değerlendirmelerine ekleyebilir, kirlilik emisyonlarını izleyebilir ve kamuya açık bir şekilde raporlayabilir ve emisyonları azaltan programları teşvik edebilir.

Temiz enerjiye geçiş

Hükümetler, hava kalitesini izleme kapasitelerini arttırmanın yanı sıra 2021 Dünya Sağlık Örgütü kılavuzlarında belirtilen kilometre taşlarına ulaşmak için hava kirliliği standartları oluşturmalı ve uygulamalı.

Guterres Mavi Gökyüzü için Temiz Hava Uluslararası Günü vesilesiyle yayınladığı mesajında, "Hep birlikte, başta kömür olmak üzere fosil yakıtlardan temiz yenilenebilir enerjiye doğru adil ve eşitlikçi bir geçişi hızlandırmalı ve hiç kimsenin geride kalmamasını sağlamalıyız" dedi.

Genel Sekreter, "Havamız ortak bir mal ve ortak bir sorumluluktur. Onu temizlemek, sağlığımızı korumak ve gelecek nesillere sağlıklı bir gezegen bırakmak için birlikte çalışalım" diye ekledi.

Uluslararası Gün

Temiz havanın önemini ve hava kirliliğinin insan sağlığı ve ekosistemler üzerindeki etkisini, özellikle de kadınlar, çocuklar ve yaşlılar üzerindeki orantısız etkisine dikkat çekmek amacıyla 7 Eylül’ün Mavi Gökyüzü için Temiz Hava Uluslararası Günü olmasına BM Genel Kurulu 2019 yılında karar vermişti.