Dünyayı nasıl aşılayabiliriz? BM tarafından desteklenen COVAX girişiminin karşısındaki başlıca sorunlar

Birleşmiş Milletler tarafından desteklenen COVAX girişimi 2021 yılı sonuna kadar 2 milyar COVID aşısının dünyadaki yoksul ülkelerin nüfuslarının dörtte birine ulaştırılmasını amaçlıyor. Bu tarihi küresel çabanın gerçekleşmesinin önünde üstesinden gelinmesi gereken başlıca engeller neler?

Aşılar COVID-19 pandemisini sona erdirme çabalarının en önemli parçasını oluşturuyor. Pandeminin en başından bu yana Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sadece zengin ülkelerde yaşayanların değil herkesin virüsten korunmasının önemine dikkat çekiyor ve bunun için koordniasyon halinde çalışılması gerektiğini söylüyor.

Gelir düzeyi ne olursa olsun, tüm ülkelere koronavirüs aşısına eşit erişim sağlamayı amaçlayan küresel bir girişim olan COVAX işte bu endişelerle kuruldu.

COVAX karşısındaki 5 önemli sorun şöyle özetlenebilir:

1) İhracat kontrolleri sıkılaştırıldı

Pandeminin başlarında UNICEF üretim yapan ülkelerin dışındaki depolarda yarım milyar şırınga depoladı. UNICEF’in bu ileri görüşü işe yaradı çünkü ülkeler şırınga ihracatı için kontrolleri sıkılaştırınca fiyatlar fırladı ve malzeme sayısı sınırlandı.

Çok sayıda ülkenin aşılara ihracat kontrolleri getirmesi nedeniyle DSÖ "aşı milliyetçiliği"ne karşı uyarıyor. 

Aşılar insanların koluna enjekte edilmeye gelene kadar çok karmaşık bir tedarik zincirinden geçiyor. Aşının içinde yeralan içeriklerden, enjektörlere, şırıngaların parçalarına kadar çok çeşitli malzemelerin tedariki söz konusu. Bu nedenle bu ürünleri kapsayan ihracat yasakları aşılama programlarını etkileyebiliyor. 

2) Aşıları ihtiyacı olanlara ulaştırmakta zorluklarla karşılaşılıyor

COVAX’ın parçası olan ülkelerin kargo uçaklarından aşıları alıp soğukhava depolarına yeleştirme altyapıları bulunuyor. Ancak aşının dağıtımı için bundan sonraki aşamalar daha komplike bir hal alıyor. Bazı ülkelerde aşıları dozlarına ayırıp köylere ve kasabalara dağıtımını yapmakta zorluklarla kaşılaşılıyor. Bu nedenle bazı ülkelerde aşı daha çok büyük kentlerde yoğunlukla bulunabiliyor.

3) En yoksul ülkelerde aşılama için daha fazla maddi desteğe ihtiyaç var

Aşılamayı hızlandırıp şehirlerdeki depolardan aşıları daha ücra bölgelere göndermeyi kolaylaştırmanın yolu da maddi destekten geçiyor. COVAX girişiminin 190 üyesine aşı sağlamaya devam etmesi için 2021 yılında 3.2 milyar Dolar’a ihtiyacı var. Bu rakama ne kadar hızlı ulaşılırsa aşıların da insanlara ulaşması o kadar hızlanacak.

4) Zengin ülkelerin aşı paylaşımı

Aşı üreticisi firmalarla ülkeler doğrudan anlaşmalar yapmaya çalışınca COVAX girişimi de kendisini onlarla rekabet içinde buldu. Bununla birlikte bazı zengin ülkelerde ise aşı fazlası olma ihtimali bulunuyor. COVAX girişimi aşı fazlası olabilecek olan ülkelerin acilen COVAX ve UNICEF ile bağlantıya geçmelerini istiyor ancak aşıları paylaşmak isteyen zengin ülke sayısı çok da fazla değil.

5) Aşılanma için tereddüt edilmesi ş

Aşıların hayat kurtardığı kanıtlanmış olmasına rağmen aşıya tereddütle yaklaşılması her ülkede görülüyor. Bu durum özellikle COVID-19 hakkında yayılmış yanlış bilgilerden besleniyor. 2020 yılının Mayıs ayında Birleşmiş Milletler “Verified” kampanyasını başlattı. Kampanya ile güvenilir ve doğru bilgilerle COVID-19 etrafındaki yalanlar, çarpıtılmış mesajlar ile mücadele ediliyor. DSÖ de pandeminin başından bu yana yanlış bilgilerle mücadelesini sürdürüyor.