Elektronik çöplükleri çocukların sağlığını tehdit ediyor

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) çöpe atılan elektrikli veya elektronik aletlerin yasal olmayan şekilde işleme alınması sonucu çocuklar, ergenler ve bebek bekleyen annelerin risk altında olduğunu bildirdi. 

Çocuklar ve Elektronik Çöplükleri başlıklı rapor ile ilgili bir açıklama yapan DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus “dağ gibi büyüyen e-atık tsunamisi” karşısında sağlık tehdidinin arttığını söyledi. 

Dr. Tedros "Dünyanın denizlerimizi ve ekosistemimizi plastik ve mikroplastik kirliliğinden korumak için biraraya geldiği şekilde en değerli kaynağımız olan çocuklarımızın sağlığını da artan e-atık tehdidinden korumak için biraraya gelmeliyiz” ifadelerini kullandı.

Büyüyen e-atık yığını  

Çöpe atılan elektronik aletler ya da kısaca e-atıklar dünyada en hızla büyüyen evsel atık haline gelmiş durumda.

Küresel E-Atık İstatistikleri Ortaklığı’na göre 2019 yılında 53.6 milyon ton olarak ortaya çıkan e-atıkların sadece yüzde 17.4’ü kayıtlı şekilde toplanıp uygun şekilde geri dönüştürüldü.

Geride kalan e-atığa ne olduğu bilinmezken çevreye duyarlı bir şekilde toplanıp geri dönüştürüldüğü ihtimali olduğu düşünülmüyor.

E-atık yığınlarında tehlike 

E-atıkların büyük bir kısmı düşük ve orta gelirli ülkelere yasal olmayan yollar ile gönderiliyor. Bu ülkelerde çocuklar ve ergenlerin aralarında olduğu kayıt dışı işçiler atıkları ayırıyor, söküyor ya da asit banyoları ile içlerindeki değerli metalleri topluyor. 

DSÖ kayıt dışı atık sektöründe çalışan tahmini 12.9 milyon kadının potansiyel olarak kendilerini ve doğmamış çocuklarını tehlikeye atmış olduğunu bildiriyor.

Ayrıca yaşları bazı yerlerde 5’e kadar inen 18 milyondan fazla çocuk da atık sektörünün içinde yer alıyor. 

DSÖ e-atıklardan parçaları uygun olmayan yöntemlerle çıkartmanın özellikle çocukların sağlığı üzerinde etkileri olacağını bildiriyor. E-atıkları geri dönüştürmek özellikle çocuklar, ergenler ve hamile kadınlar gibi fiziksel ve nörolojik gelişiminin önemli evrelerinde olanları etkiliyor.

Zehirli kimyasallar karşısında çocuklar daha savunmasız durumdalar. Tam olarak gelişimini tamamlamış organları ve kendi küçük boyutlarıyla yetişkinlere oranla zararlı maddelerden daha fazla etkileniyorlar. 

Raporun baş yazarlarından Marie-Noel Brune Drisse e-atıkların uygun olmayan şekilde yönetiminin ülkelerin henüz sağlık sorunu olarak görmedikleri bir konu olduğunu belirtiyor. Drisse hemen harekete geçilmezse bu durumun etkilerinin çocuklar üzerinde çok feci olacağını ve sağlık sektörü üzerinde de büyük bir yük oluşturacağını söylüyor.

Harekete geçme çağrısı 

Raporda bu sorunu ele almanın yolları da veriliyor. Bu atıkların ithalat ve ihracatını yapanlar ve hükümetlere  e-atıkları çevreye duyarlı olarak ve işçilerin ve toplumun güvenliğini tehlikeye atmadan yapmaları için çağrıda bulunuluyor.

Sağlık sektörünün de e-atıkların neden olduğu yan etkileri daha iyi teşhis etme, takibini sağlama ve önleme konusunda kapasite artırması gerektiği belirtilen raporda kayıtlı olmayan e-atık işçilerinin karşı karşıya olduğu riskler konusunda sağlık sektörünün daha fazla araştırma yapıp veri toplaması isteniyor.

DSÖ Çevre, İklim Değişikliği ve Sağlık Bölümü Direktörü Maria Neira da raporun tanıtımında “Çocuklar ve ergenlerin sağlıklı bir çevrede büyümek ve öğrenmek hakkıdır elektronik atık ve zehirli parçaları şüphesiz bu hakkı etkiliyor” diye konuştu.